Dünyadan Haberler - 4

Katil İsrail'in Gazze’de düzenlediği saldırılarda 2'si çocuk, 5 Filistinli yaralandı

Sağlık kaynaklarından alınan bilgiye göre, İsrail’e ait bir SİHA tarafından Han Yunus’un doğusundaki Beni Süheyla Kavşağı’na atılan bombanın şarapnel parçalarının isabet etmesi sonucu yaralanan 37 yaşındaki Filistinli Cihad Ebu Şab, kentteki Nasır Hastanesi’ne kaldırıldı.

Gazze Şeridi’nin orta kesiminde yer alan Bureyc Mülteci Kampı’nın doğusunda, İsrail’e ait SİHA'dan açılan ateş sonucu bir çocuk ağır şekilde yaralandı.

Bureyc Mülteci Kampı’nın doğusunda İsrail’e ait bir SİHA ile düzenlenen başka bir saldırıda bir çocuk daha yaralanarak, Gazze Şeridi’nin orta kesiminde yer alan Deyr el-Belah’taki Aksa Şehitleri Hastanesi’ne nakledildi.

Gazze Şeridi’nin güneyinde, Han Yunus kentinin doğusundaki Beni Süheyla beldesine yönelik İsrail topçu atışı sonucu 2 Filistinli daha yaralandı.

Gazze'de 10 Ekim’de yürürlüğe giren ateşkes anlaşmasının çatışmaları durdurması beklenirken, İsrail, anlaşmayı her gün ihlal ediyor. Saldırılar sonucu yüzlerce Filistinli öldü ve yaralandı.

Katil İsrail'in Gazze'ye saldırılarında can kaybı 70 bin 369'a yükseldi

Gazze'deki Sağlık Bakanlığı, yaptığı yazılı açıklamada, İsrail’in saldırılarında yaşanan can kayıpları ve yaralanmalar ile enkazdan yeni çıkartılan cenazelere ilişkin son verileri paylaştı.

Son 24 saatte biri enkaz altından çıkarılan 3 Filistinlinin naaşı ile 5 yaralının hastanelere ulaştırıldığı bildirildi.

Ateşkesin yürürlüğe girmesinden bu yana düzenlenen saldırılarda 379 kişinin öldüğü, 992 kişinin yaralandığı, enkaz altından da 627 kişinin cesedinin çıkarıldığı kaydedildi.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne Ekim 2023'te başladığı saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısının 70 bin 369'a, yaralıların sayısının 171 bin 69'a yükseldiği aktarıldı.

Gazze'de ateşkes ve esir takası anlaşması

ABD Başkanı Donald Trump, 9 Ekim'de Mısır'da devam eden müzakerelerde İsrail ile Hamas'ın Gazze'de ateşkes planının ilk aşamasını onayladığını duyurmuştu.

Müzakerelerin yapıldığı Mısır'da imzalanan anlaşma İsrail hükümetinin onayıyla 10 Ekim'de devreye girmişti.

İsrail ordusu, Gazze Şeridi'nde varılan ateşkese rağmen zaman zaman çeşitli iddialarla Filistinlileri hedef alan saldırılarda bulunuyor.

UNRWA: İnsan hakları Filistinli mültecileri de kapsıyor, eşit şekilde uygulanmalı

UNRWA, 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü dolayısıyla yazılı açıklama yaptı.

Açıklamada, "Dünya İnsan Hakları Günü'nde, insan haklarının ayrıcalıklı ve seçici şekilde uygulanamayacağını, hiçbir grubun bu haklardan mahrum bırakılamayacağını bir kez daha teyit ediyoruz." ifadelerine yer verildi.

İnsan haklarının, Filistinli mültecileri de kapsadığı vurgulanan açıklamada, uygulamada istisnaların yapılması durumunda İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ilkelerinin ve uluslararası hukuk hükümlerinin tehlikeye gireceği konusunda uyarıda bulunuldu.

İnsan haklarına hiçbir istisna tanınmaksızın saygı gösterilmesi gerektiği belirtildi.

Şiddetli yağış nedeniyle Gazze Şeridi'nde binlerce çadır su altında kaldı

Yağışlar sabah erken saatlerde etkili olmaya başladı. Yüz binlerce ailenin tek barınağı olan binlerce çadır su altında kalarak ciddi zarar gördü, bazı çadırlarda su seviyesi 40 santimetreyi aştı.

Eşyaları su altında kalan ve soğuktan korunma imkânlarını da yitiren Filistinliler, yetkililerden acil yardım talebinde bulundu.

"Dünya acilen harekete geçmezse, Gazze'de felaketi gözlerimizle göreceğiz"

Gazze'deki Sivil Savunma Müdürlüğü sözcüsü Mahmud Basal, yayımladığı görüntülü mesajda, alçak basıncın etkileri nedeniyle "yaklaşan bir insani felaket" uyarısında bulundu.

Basal, "Dünya acilen harekete geçmezse, Gazze'de boğulma vakalarına tanık olacağız ve felaketi gözlerimizle göreceğiz." dedi.

Gazze Şeridi'nin büyük sıkıntılar yaşadığını belirten Basal, bölgeye sağlanan yardımların ihtiyaçların büyüklüğüyle kıyaslandığında oldukça yetersiz kaldığını vurguladı.

Mevcut durumun acil bir şekilde uluslararası toplumun harekete geçmesini gerektirdiğini ifade eden Basal "Vicdanların uyanma zamanı geldi; Gazze halkının yaşadığı acı ve felaketin boyutu artık idrak edilmelidir." diye konuştu.

Gazze'deki hükümet, dün bir açıklama yaparak, bölgede gelecek 72 saat boyunca etkili olması beklenen Byron fırtınası nedeniyle uluslararası toplumdan "acil harekete geçmesini" istemişti.

Rusya: Ukrayna konusunda ateşkes değil, barış için çalışıyoruz

Peskov, başkent Moskova’da gazetecilerin gündeme dair bazı sorularını yanıtladı.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ülkesinde devlet başkanlığı seçimlerinin düzenlenebileceğine dair açıklamalarını "yeni gelişme" şeklinde değerlendiren Peskov, "Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in uzun zamandır bahsettiği buydu. Bu nedenle, ilgili gelişmeleri izleyeceğiz." ifadelerini kullandı.

Zelenskiy'nin enerji altyapılarına karşılıklı saldırılara ilişkin ateşkes üzerinde çalıştıkları yönündeki açıklamasını dair konuşan Peskov, "İlgili belgelerin imzalanmasıyla elde edilen istikrarlı, garantili ve uzun vadeli barış, mutlak önceliğimizdir. Rusya ateşkes değil, barış için çalışıyor." diye konuştu.

Peskov, ABD Başkanı Donald Trump’ın Politico gazetesine verdiği mülakattaki açıklamalarına ilişkin de değerlendirmelerde bulunarak, "Trump’ın Ukrayna’nın NATO üyeliği ve topraklarını kaybetmesi gibi konularda yaptığı açıklamalar, bizim anlayışımızla uyumludur." dedi.

Fas'ta iki binanın çökmesi sonucu 22 kişi hayatını kaybetti

Fas devlet televizyonu "Kanal 2", Fez kentine bağlı Zuvaga bölgesinin Mustakbel Mahallesi'nde 8 ailenin ikamet ettiği bitişik durumdaki iki binanın salı gecesi çöktüğünü duyurdu.

Olayda 22 kişinin yaşamını yitirdiği, 16 kişinin ise yaralandığı belirtildi.

Güvenlik güçleri ile sivil savunma ekiplerinin arama kurtarma çalışmalarını sürdürdüğü, olası tehlikelere karşı çöken binaların etrafının emniyet kordonu altına alındığı ve komşu binalarda yaşayanların tahliye edildiği aktarıldı.

Binaların çökme nedenine ilişkin ise henüz resmi bir açıklama yapılmadı.

BM'nin insan hakları testi: Gazze

Katil İsrail'in yıllardır süren ablukası nedeniyle dünyanın en büyük açık hava hapishanesi olarak tanımlanan Gazze’de yaşananlar, artık bir savaş anlatısının çok ötesinde, modern tarihin en ağır insani yıkımlarından biri olarak kayda geçiyor.

Barbar İsrail’in 7 Ekim 2023’ten bu yana sürdürdüğü saldırılar, binlerce masum sivilin şehit olmasına neden olurken, yaşamın kendisini hedef alan bir yok etme pratiğini de ortaya koydu. Bombalanan hastaneler, kuşatma altında tutulan siviller, açlıkla terbiye edilmeye çalışılan bir toplum ve zorla yerinden edilmeyi normalleştiren siyasi söylemler, Gazze’yi yalnızca askeri değil, hukuki ve ahlaki bir sınavın merkezine yerleştirdi.

Öte yandan ateşkes ilanları, sahadaki yıkımı durdurmaya yetmedi. Enkaz altında kaybolan aileler, çalışamaz hale gelen sağlık sistemi ve yardım beklerken hayatını kaybeden çocuklar, çatışmanın “durmuş” sayıldığı anlarda bile soykırımın izlerinin silinmediğini gösterdi.

Bu tablo, 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü'nde, uluslararası sistemin insan hakları konusundaki samimiyetini sorgulatan en çarpıcı örnek haline geldi.

Uluslararası hukuk ve yaptırım

Gazze’de yaşananların hukuki karşılığı, tarihte ender görülen bir biçimde uluslararası mahkemelerin gündemine taşındı. Güney Afrika’nın başvurusu üzerine Uluslararası Adalet Divanı, cani İsrail hakkında “soykırım şüphesinin makul olduğu” yönünde değerlendirme yaptı ve sivillerin korunması gerektiğine hükmetti. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ise savaş suçu ve insanlığa karşı suç iddialarını kapsayan soruşturmaları derinleştirdi.

Ancak bu hukuki süreçler, sahadaki uygulamaları durduracak siyasal iradeye dönüşmedi. Mahkeme salonlarında dosyalar açılırken Gazze’de hastaneler vurulmaya, sivil altyapı çökertilmeye devam etti. Hukukun kayda geçirdiği gerçekler ile devletlerin uygulamaya koyduğu politikalar arasındaki bu kopukluk, Gazze’yi “haklı bulunup korumasız bırakılan” bir coğrafya hâline getirdi.

Sistematik soykırım hiç durmadı

Barbar İsrail'in Gazze’deki yıkımı, hayatın sürdürülebilir unsurlarını hedef alan sistematik bir politika olarak ortaya çıktı. Sağlık tesislerinin işlevsiz hale gelmesi, ameliyatların yapılamaması, yoğun bakım ünitelerinin devre dışı kalması ve tıbbi malzeme girişinin kısıtlanması, sivillerin yaşama şansını doğrudan ortadan kaldırdı.

Buna eşlik eden siyasi söylem ise saldırıların niyetini daha da görünür kıldı. Bazı İsrailli bakanların Gazze halkının başka ülkelere sürülmesini açıkça dillendirmesi, zorla yerinden etmeyi geçici bir sonuç değil, kalıcı bir hedef olarak ortaya koydu. Açlık, susuzluk ve yardımın engellenmesiyle birleşen bu tablo, uluslararası hukukta “kolektif cezalandırma” olarak tanımlanan uygulamaların ötesine geçti.

Çifte standart: Gazze bir ayna

Gazze, bugün hem İsrail’in pervasız ve hesapsız saldırılarının hem de küresel sistemin çifte standartlarının sembolü haline geldi. Avrupa ve Amerika sokaklarında yüz binlerce insan aylarca Filistin için yürüdü. Üniversiteler, sendikalar ve sanat çevreleri ayağa kalktı. Buna karşın devletler düzeyinde bağlayıcı yaptırımlar hayata geçirilmedi.

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının ardından spor, kültür ve ekonomi alanlarında hızla uygulanan yaptırımlar hatırlandığında, Gazze karşısındaki bu sessizlik daha da çarpıcı bir hal aldı.

Birleşmiş Milletler’de alınmak istenen kararlar veto edilirken, insan haklarını korumakla yükümlü kurumlar çoğu zaman yalnızca “endişe” ifade eden açıklamalarla yetindi. Böylece Gazze, insan haklarının evrenselliğinin söylemde kaldığı, uygulamada ise güç dengelerine teslim edildiği bir turnusol kâğıdına dönüştü.

BM, Gazze'de patlayıcı maddelerin sivilleri risk altında bıraktığını bildirdi

Van Der Walt, 2 yılı aşkın süredir İsrail’in yoğun saldırıları altında bulunan Gazze Şeridi’ndeki patlayıcı madde ve patlamamış mühimmat kirliliğine ilişkin soruları yanıtladı.

Gazze’de son 2 yıldır yoğun çatışmalar yaşandığını belirten Van Der Walt, "Bu durum, bölgede ciddi bir patlayıcı madde kirliliğine yol açtı. Bu kirlilik insani yardımların ulaştırılmasını olumsuz etkiliyor, Gazze Şeridi’nin toparlanmasını yavaşlatıyor ve yeniden inşa çalışmalarını son derece tehlikeli hale getiriyor. Sonuç olarak Gazze’deki siviller için büyük bir tehdit oluşturuyor." dedi.

Van Der Walt, patlayıcı madde tehlikesiyle Gazze Şeridi'nin her bölgesinde hemen her gün karşılaştıklarını söyleyerek, "(Hareket halindeki) Aileler patlayıcı maddeye maruz kalma riskiyle karşı karşıya kalıyor." diye konuştu.

Dünyadaki çatışmaların çoğunda görüldüğü gibi en fazla çocukların risk altında olduğunu vurgulayan Van Der Walt, çocukların patlamamış mühimmatlara dokunma eğiliminde olduklarını ve ne olduklarını anlamak istediklerini aktardı.

Van Der Walt, Gazze genelindeki patlayıcı madde kirliliğinin tam ölçeğine ilişkin net verilere sahip olmadıklarını, birçok bölgede patlayıcı madde yoğunluğuna işaret edebilecek güçlü bulguların bulunduğunu anlattı.

"Patlayıcılar ve patlamamış mühimmatların her biri, siviller için eşit ve ciddi bir risk oluşturuyor"

UNMAS’ın Ekim 2023’ten bu yana Gazze’de çalışmalarını sürdürdüğünü anımsatan Van Der Walt, şöyle devam etti:

"O zamandan bu yana yalnızca erişebildiğimiz alanlarda 650’den fazla tehlikeli madde tespit ettik. Bunların büyük çoğunluğu patlamamış mühimmat ve el yapımı patlayıcılardı. Mayın kullanıldığına veya döşendiğine dair herhangi bir kanıtla karşılaşmadık. Ayrıca misket bombalarına ilişkin de hiçbir bulguya rastlamadık. Dolayısıyla sahadaki en büyük tehdidi patlamamış mühimmatlar ile el yapımı patlayıcılar oluşturuyor. Bunların her biri siviller için aynı derecede ciddi risk yaratıyor ve toplumsal müdahalemizi de tehlikeye atıyor.".

Van Der Walt, Gazze’nin küçük bir coğrafi alana sahip olması ve yoğun nüfusu nedeniyle Suriye ve Lübnan gibi diğer çatışma bölgelerinden daha karmaşık bir yapıya sahip olduğuna dikkati çekerek, "Bu durum, sivillerin patlayıcı mühimmattan kaçınmasını neredeyse imkansız kılıyor. İnsanlar her gün bu mühimmatlarla gerçekten temas ediyor. Küçük kalıntılar bile felaketle sonuçlanabiliyor." ifadelerini kullandı.

Ateşkesten bu yana, BM verilerine göre 774 binden fazla yerinden edilmiş insan hareketinin kayda geçtiğine işaret eden Van Der Walt, bu kişilerin çoğunlukla hasar görmüş binalarda barınmak zorunda kalan aileler olduğunu söyledi.

Van Der Walt, "Gazze'deki yapıların yaklaşık yüzde 81'inin hasarlı veya tamamen yıkılmış olduğu değerlendirildi. Bu enkazın içinde, aralarında gizlenmiş olabilecek patlayıcı mühimmat da var." şeklinde konuştu.

Gazzelilerin evlerine veya evlerinin kalıntılarına dönmesi noktasında nasıl hareket edeceğinin hayati önem taşıdığının altını çizen Van Der Walt, şüpheli bir madde veya hareket eden şüpheli nesnelerle karşılaşmalarının son derece tehlikeli olduğuna dikkati çekti.

"İnsanların karşılaştıkları bu nesnelere dokunmak yerine, her zaman bildirmelerini tavsiye ediyoruz"

Van Der Walt, "Bu nesneler hassastır, her an çalışabilir, patlayabilir. İnsanların can veya mal kaybına yol açacak şekilde yaralanmalarına neden olabilir veya ciddi yaralanmalara neden olabilecek zehirli maddeler salabilirler. İnsanların karşılaştıkları bu nesnelere dokunmak yerine, her zaman bildirmelerini tavsiye ediyoruz. UNMAS'ın çevrim içi bir bildirim sistemi var. Bildirimi aldıktan sonra değerlendirme yapan ve bölgede güvenlik çemberi oluşturan veya herhangi bir tehdit oluşturmuyorsa topluluklara güvence veren uzmanlarımız var. Çünkü patlayıcı mühimmatın sadece fiziksel bir tehdit oluşturmadığını, aynı zamanda insanlar üzerinde psikolojik etkisi olduğunu anlamalıyız." dedi.

Yaşanan tüm zorluklara rağmen ortaklarıyla birlikte Gazze'deki çalışmalarını sürdürdüklerinin altını çizen Van Der Walt, burada bulunmalarının patlayıcı mühimmat riskini azalttığını belirtti.

Van Der Walt, ortaklarına ve insanlara hayat kurtarıcı bilgiler ulaştırarak tehlikelerin önüne geçtiklerini anlattı.

"Yeniden inşa çalışmalarının her aşamasında patlayıcı tehditler göz önünde bulundurulmalı"

Bu süreçte uluslararası toplumdan hayati bağış fonları aldıklarını ve bu sayede Gazze'deki saldırılar boyunca mayın temizleme faaliyetleri yürüttüklerine değinen Van Der Walt, ateşkesin, operasyonları genişletmek için ilk adım olduğunun altını çizdi.

Van Der Walt, şunları kaydetti:

"Patlayıcı mühimmatın temizlenmesi ise önümüzdeki yıllarda ele almamız gereken uzun vadeli bir zorluk. Bu, aylar içinde çözebileceğimiz bir şey değil. Gazze'deki yapıların yüzde 81'i hasar gördü veya yıkıldı. Kurtarma, yeniden inşa çalışmalarının her aşamasında patlayıcı tehditler göz önünde bulundurulmalı. (İnsani amaçlı patlamamış mühimmat temizliği) Yalnızca bağışçılardan değil, aynı zamanda insani yardım ortakları yetkililer ve halkın kendisinden de sürekli destek gerektiriyor. Nihayetinde, güçlerimizi birleştirerek ve birlikte çalışarak, önümüzdeki dönemde patlayıcı mühimmat tehdidine karşı gerçekten sürdürülebilir bir etki oluşturabileceğiz."

ABD, vize muafiyeti sağladığı ülkelerden gelecek turistlerin sosyal medya geçmişine bakmayı planlıyor

The New York Times gazetesinin haberine göre, ABD Gümrük ve Sınır Muhafaza, vize muafiyeti programına dahil olan ülkelerden gelecek turistlere uygulamayı planladığı yeni tedbirleri yayımladı.

Aralarında İngiltere, Fransa, Almanya ve Güney Kore'nin de bulunduğu 42 ülkeden vatandaşların dijital seyahat izni aldıkları sürece ABD'de vizesiz 90 güne kadar kalmasına izin veren programa yönelik yeni plan, başvuru yapan kişilerden istenen bilgilerin kapsamının genişletilmesini öngörüyor.

Planın kabul edilmesi halinde, olası ziyaretçilerden sosyal medya hesaplarında son 5 yıla kadar verilerin yanı sıra son 10 yıla ait e-posta adreslerini ve aile üyelerinin isim, doğum tarihi, ikamet yerleri gibi bilgileri sağlaması da istenecek.

Mevcut sistemde, vize muafiyetine sahip ülkelerden başvuru yapanlar, iletişim bilgilerini vererek 40 dolar karşılığında dijital seyahat izni programına kayıt yaptırıyor ve izinleri 2 yıl geçerli oluyor

Dünyanın en yoğun trafiğine sahip şehirleri açıklandı

Inrix, Ocak-Eylül 2025 tarihleri ​​arasındaki dünya genelindeki yol sensörlerinden ve araçlardan elde edilen verileri, 2024 ve 2023 yıllarına ait aynı verilerle karşılaştırdı.

Ardından, şehirleri, yoğun işe gidiş-dönüş saatlerinde trafikte kaybedilen toplam saat sayısına göre, şehrin büyüklüğüne ve nüfusuna oranla sıraladı.

İstanbul'da sürücüler 2025 yılında trafikte 118 saat, Mexico City'de sürücüler 108 saat ve Chicago'da sürücüler 112 saat kaybetti.

Raporda ayrıca son kilometre hızlarına da yer verildi; bu hız, ortalama bir yolcunun sabahın yoğun saatlerinde şehrin merkezine son bir kilometre mesafede ne kadar hızlı seyahat ettiğini ölçüyor.

İstanbul’da son kilometre hızı saatte yaklaşık 20,9 kilometre, Mexico City’de 17,7 kilometre ve Chicago’da 14,5 kilometre olarak ölçüldü.

2025 Küresel Trafik Endeksi hakkında

2025 Küresel Trafik Endeksi, dünyanın en yoğun kentlerindeki ulaşımı daha ayrıntılı ve kapsamlı şekilde analiz edebilmek için son üç yıllık verileri bir araya getiriyor.

Rapor; yolculuk gecikmelerini karşılaştırıyor, trafik sıkışıklığının sürücülere ve bölgelere maliyetini hesaplıyor ve her metro alanına özgü seyahat alışkanlıklarına göre işe gidiş-geliş trendlerini ortaya koyuyor.

Endeks, dünya genelinde 900’den fazla şehirde gözlemlenen güncel yolculuk verilerini kullanarak ulaşım davranışlarının nasıl farklılaştığını doğru ve karşılaştırılabilir biçimde analiz ediyor.

Google, yapay zekalı akıllı gözlükler için 2026'da geri dönüyor

Google, yeni nesil akıllı gözlüklerin daha sade bir tasarıma sahip olacağını ve şirketin yapay zeka sistemleriyle, özellikle Gemini ile entegre çalışacağını belirtti.

Ürün yelpazesinin iki modelden oluşacağı açıklandı. Modellerden biri ekransız olarak yalnızca yapay zeka desteği sunacak, diğeri ise gözlüğün üzerinde yer alan bir ekranla bilgi gösterecek.

Şirket, ilk modelin 2026 yılında piyasaya çıkacağını ifade etti ancak teknik özelliklerle ilgili ayrıntı paylaşmadı.

Meta pazarda güçlü bir avantaj elde etti

Google’ın dönüş kararı, Meta’nın akıllı gözlük pazarında hızla büyüdüğü bir döneme denk geldi. Meta’nın Ray-Ban ve Oakley iş birlikleriyle geliştirdiği yapay zekalı gözlüklerin Şubat 2025 itibarıyla iki milyon adet sattığı bildiriliyor.

Counterpoint Research verilerine göre, 2025 yılının ilk yarısında yapay zekalı gözlük satışları bir önceki yıla göre yüzde 250’den fazla arttı.

Google Glass neden başarısız oldu?

Google Glass, 2013 yılında üzerinde kamera bulunan ince çerçeveli bir model olarak piyasaya sürülmüş ve başlangıçta büyük heyecan yaratmıştı.

Ancak ürün, mahremiyet endişeleri, potansiyel kötüye kullanım ihtimali ve günlük kullanıma uygun bulunmayan tasarımı nedeniyle yoğun eleştiri aldı. Google, ürünü 2015 yılında durdurdu. İki yıl sonra çıkarılan Google Glass Enterprise modeli ise 2023’te tamamen kullanımdan kaldırıldı.

Uzmanlara göre, giyilebilir bilgisayarların başarısı hem teknolojik olgunluğa hem de ürünün günlük hayata uyum sağlayacak kadar rahat ve kullanışlı olmasına bağlı olacak. Bu nedenle teknoloji şirketleri, son dönemde daha şık tasarımlar için lüks gözlük markalarıyla iş birliği yapıyor.

Buna rağmen, gizlilik ve güvenlik kaygıları hâlâ sektörün en büyük tartışma başlıkları arasında yer alıyor.

Uzayda yeni rekor: Voyager 1, Dünya’dan bir ışık günü uzaklığa ulaşacak

Bir “ışık günü”, ışıktan hızlı hiçbir şeyin hareket edemediği uzayda, ışığın 24 saatte kat ettiği mesafeyi ifade ediyor. Bu da yaklaşık 16 milyar mil, yani 26 milyar kilometreye denk geliyor. NASA Jet Propulsion Laboratory’de Voyager projesinin yöneticisi Suzy Dodd, bu mesafede Dünya’dan gönderilen bir sinyalin uzay aracına ulaşmasının 24 saat, aracın yanıtının Dünya’ya geri gelmesinin ise bir 24 saat daha süreceğini hatırlatıyor.

Dodd, “Pazartesi sabah saat 08.00’de ‘Günaydın Voyager 1’ diye bir komut gönderirsem, cevabı çarşamba sabahı saat 08.00 civarında alırım.” dedi.

Güneş Sistemi’nin dışındaki keşif

Voyager 1 ve ikizi Voyager 2, Güneş’in manyetik alanı ile parçacıklardan oluşan ve Plüton’un yörüngesinin de ötesine uzanan “heliosfer” balonunun dışına çıkan tek uzay araçları olma özelliğini taşıyor. Voyager 1 bugün, Dünya’dan yaklaşık 15,8 milyar mil uzakta, yıldızlararası uzayda yolculuğuna devam ediyor.

Her iki sonda da onlarca yılın ardından güç tasarrufu için bazı bilimsel aletlerini kapatmak zorunda kaldı. Ancak hâlâ çalışan dedektörler, Güneş’in etkisinin azaldığı bu bölgede parçacık yoğunluğu, manyetik alan ve plazma dalgaları hakkında hayati veriler topluyor. Bu ölçümler, gelecekte yıldızlararası uzaya gönderilecek yeni görevler için de yol gösterici olacak.

Zamanla yarışan iletişim

Voyager 1, Jüpiter ve Satürn’ü incelemek için fırlatıldıktan sonra 1980’deki Satürn yakın geçişinden bu yana aynı hız ve aynı doğrultuda ilerliyor. Uzay aracı yaklaşık saatte 38 bin mil hızla Güneş Sistemi’nin dışına doğru yol alıyor. Saturn geçişi sonrası yörüngesi, gezegenlerin bulunduğu düzlemin üzerine, gökyüzünün “üstüne” doğru yöneldi. Voyager 2 ise 1989’da Neptün’ün üzerinden geçtikten sonra aşağı doğru, gezegenler düzleminin altına yöneldi. O tarihten bu yana hiçbirinin rotasında düzeltme manevrası yapılmadı.

Bu kadar uzak bir mesafede iletişimi sürdürmek kolay değil. Sondalar, Dünya’ya saniyede sadece 160 bit veri gönderiyor. Bu hız, eski “dial-up” internet bağlantılarına benzetiliyor. Dodd, “Bu kadar uzak bir mesafede sinyal gücü çok zayıflıyor. Sinyali toplayabilmek için birden fazla büyük anteni aynı anda kullanmamız gerekiyor.” dedi.

Bu düşük veri hızı, hem bilimsel ölçümlerin hem de uzay aracının sağlığına ilişkin bilgilerin çok sınırlı ve yavaş gelmesine neden oluyor. Bir sorun çıktığında, hem durumu anlamak hem de komut gönderip sonucu görmek günler alabiliyor.

Kendi kendini koruyabilen ‘yaşlı’ sondalar

Voyager sondaları, bu tür gecikmeler düşünülerek yüksek oranda özerk çalışacak şekilde tasarlandı. Ciddi bir arıza algıladıklarında kendilerini “güvenli moda” alabiliyor, antenlerini Dünya’ya çevirmeye devam ederek yer kontrolün devreye girmesini bekliyor.

Yıllar içinde ekip, sondaların ömrünü uzatmak için zor kararlar almak zorunda kaldı. Daha az güç tüketen aletler açık bırakılırken, bazı sistemler tamamen devre dışı bırakıldı. Sondaların iç kısımlarının yeterince sıcak kalması da kritik önemde. Eğer itici gaz boruları donar ve antenler Dünya’dan başka bir yöne bakmaya başlarsa, uzay araçlarıyla temas sonsuza kadar kaybedilebilir.

Bilim insanları, özellikle Güneş’in manyetik alanının heliosfer sınırında, yani “heliopause” denilen bölgede yıldızlararası ortamla nasıl etkileşime girdiğini anlamak istiyor. Dodd, bu sınırı “okyanus kıyısına” benzetiyor: Kıyıdan açıldıkça dalgaların, akıntıların ve su hareketlerinin değiştiğini, bir noktadan sonra daha durağan hale geldiğini söylüyor. Voyager sondaları, Güneş rüzgârının bu sınırda yıldızlararası ortama karışırken oluşturduğu “dalgalanmaları” ölçüyor.

50 yıla gider mi?

Voyager 1 ve Voyager 2, 2027’de görevlerinin 50’nci yılını dolduracak. Ancak bu tarihe kadar bazı ek sistemlerin ve bilimsel aletlerin de kapatılması gerekecek. Ekip, özellikle kozmik ışın dedektörleri, manyetometreler ve plazma dalgalarını ölçen sistemleri mümkün olduğunca uzun süre açık tutmak istiyor. Böylece sondalar, adeta yıldızlararası uzayda “hava durumu uydusu” gibi çalışmaya devam edebilecek.

Dodd, en az bir sondanın birkaç yıl daha çalışabileceğinden umutlu. Ancak her yıl, güç yönetimi, ısınma ve iletişim planlaması daha karmaşık hale geliyor. Buna rağmen Voyager ekibi, içinde 80’li yaşlarında NASA emeklilerinin ve sondalar fırlatıldığında henüz doğmamış genç mühendislerin yer aldığı kuşaklar arası bir yapıya kavuşmuş durumda.

Dodd, “Bu kuşaklar arası çaba gerçekten çok özel. Bu sondaları çok seviyorum. Onlar, Dünya’daki bizler adına yıldızlararası uzayda dolaşan elçiler.” dedi.