Dünyadan Haberler - 4

BM, Sudan'da durumu 'halen vahim' olarak niteledi

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın toplantısında konuştu.

Sudan’daki Faşir kentinde durumun "halen vahim" olduğunu dile getiren Dujarric, Dünya Gıda Programı (WFP) çalışanlarının Tavila da dahil Faşir çevresindeki beş bölgeye kaçan ailelere destek sağlamaya çalıştığını söyledi.

Dujarric, "Şu anda, yaklaşık 130 bin kişiye yetecek kadar olan 1485 ton gıda ve beslenme malzemesi, Kuzey Eyaleti'ndeki El Dabbah üzerinden Tavila'ya doğru yola çıktı.” dedi.

Öte yandan, çatışmaların Kurdufan bölgelerinde büyük çaplı yerinden edilmelere yol açmaya devam ettiğini vurgulayan Dujarric, 25 Ekim ile 18 Kasım arasında eyaletin farklı bölgelerinden yaklaşık 40 bin kişinin yerinden edildiği bilgisini paylaştı.

Dujarric, BM Genel Sekreteri Sudan Özel Temsilcisi Ramtan Lamamra'nın gelecek hafta Port Sudan ve Addis Ababa'ya gitmeye hazırlandığını belirterek, bölgedeki taraflar arasında barışı ilerletmek için gerçek bir diyaloğu teşvik etmeye devam ettiklerini söyledi.

Sözcü Dujarric, "Sudan'daki sivillerin daha iyi korunmasına yönelik acil ihtiyaç, tüm tartışmaların odağında yer alıyor ve almaya devam edecek" dedi.

Sudan'da insani ihtiyaçların derinleşmesi nedeniyle bağışçılara katkılarını artırma çağrısı da yapan Dujarric, bu yılki 4,2 milyar dolarlık insani yardım çağrısının sadece üçte birinden biraz fazlasının finanse edildiğine dikkati çekti.

Sudan'daki çatışmalar ve HDK güçlerinin ihlalleri

Sudan, 15 Nisan 2023'ten beri ordu ile dış destekli HDK arasında şiddetli çatışmalara sahne oluyor.

Ülkenin batısındaki Darfur bölgesinin en büyük kenti Faşir, şiddetli çatışmaların ardından büyük ölçüde HDK'nin kontrolüne girdi.

On binlerce kişinin çatışmalardan kaçtığı kentte, HDK'nin sivilleri zorla yerinden çıkardığı ve çok sayıda silahsız kişiyi öldürüp işkence ettiği anlar, HDK mensuplarının paylaştığı videolara yansımıştı.

Beyaz Saray yakınlarında silahlı saldırı: 2 Ulusal Muhafız askeri vuruldu

ABD'nin başkenti Washington'da silahlı saldırıda 2 Ulusal Muhafız askeri vuruldu.

Washington D.C. Polis Departmanı, ABD merkezli X şirketinin sosyal medya platformundaki hesabından yaptığı paylaşımda, olaya ilişkin bir şüphelinin gözaltına alındığını bildirmişti.

ABD İç Güvenlik Bakanı Kristi Noem da olayı doğrulayarak Bakanlığın olayı soruşturduğunu belirtmişti.

Öte yandan ABD Başkanı Donald Trump, Truth Social hesabından olaya ilişkin yaptığı açıklamada, iki ulusal muhafız askerinin hastanede tedavi altında olduğunu kaydederek, saldırıyı gerçekleştiren kişi için "hayvan" ifadesini kullanmıştı.

ABD Başkanı, saldırganın da yaralı olduğunu ve "ağır bir bedel ödeyeceğini" belirtmişti.

Mars'ta ilk kez gök gürültüsü kaydedildi

Mars'ın ıssız kumları arasında görev yapan NASA'nın Perseverance keşif aracı, Kızıl Gezegen'de ilk kez elektrik deşarjlarını (şimşekleri) kaydetmeyi başardı. İki Mars yılı süren gözlemde 55 kez şimşek izi yakalandı ve bu keşif, Mars atmosferi ve olası yaşam ihtimali hakkındaki bilgimizi kökten değiştirecek.

Yıllardır bilim insanları, Mars'ın kuru ve ince atmosferinde şimşek çakıp çakmadığını merak ediyordu. Şimşek, atmosferdeki parçacıklar sürtünerek elektrik yükü oluşturduğunda meydana gelir. Dünya'da su buharı bulutlarında yaygın olsa da, gezegenimizde volkan küllerinde veya kum fırtınalarında da görülebilir. Bilim insanları, benzer mekanizmaların Mars'ın ince ve kuru, çoğunlukla karbondioksitten oluşan atmosferinde de işleyebileceğini düşünüyordu.

Ses verisiyle gelen kanıt

Mars yüzeyindeki Perseverance gezgini, bu gizemi çözebilecek bir enstrümana sahip: SuperCam mikrofonu. Fransa'daki Toulouse Üniversitesi'nden gezegen bilimci Baptiste Chide liderliğindeki ekip, Perseverance'ın ses verilerini ve elektromanyetik parazit kayıtlarını titizlikle inceledi. Toplam 28 saatlik kayıt taranarak, toz fırtınaları ve toz şeytanları sırasında meydana gelen 55 elektrik deşarjı olayı tespit edildi.

Perseverance'ın yakaladığı bu olayların imzası benzersizdi. İlk olarak mikrofon, elektrik deşarjının kablolara karışmasıyla oluşan ani bir elektronik "bip" kaydetti. Kaydedilen yedi olayın sonunda ise, elektrik deşarjının etrafındaki havayı ısıtıp aniden genişletmesiyle oluşan minik bir sonik patlama, yani küçük bir gök gürültüsü duyuldu.

Şimşek için şartlar

Yapılan gözlemler, sadece atmosferde yüksek toz konsantrasyonunun tek başına elektrik üretmeye yetmediğini gösterdi. Kayıtların büyük çoğunluğu (55 olayın 54'ü), en şiddetli rüzgarların ve toz fırtınası cephelerinin yaşandığı anlarda gerçekleşti. Ayrıca 16 elektrik deşarjı, rover'ın toz şeytanlarıyla karşılaştığı sırada kaydedildi.

Tespit edilen şimşekler, Dünya'daki devasa şimşeklere benzemiyor; Mars'taki en büyük deşarjlar bile Dünya'daki bir şimşeğin enerjisinin çok küçük bir kısmını taşıyor.

Neden önemli?

Bu keşfin iki önemli sonucu var. Öncelikle, artık Mars'ta elektrik deşarjlarının olduğunu bildiğimiz için, gelecekteki Mars keşif teknolojileri bu elektrik boşalmalarından korunacak şekilde tasarlanacak. İkinci olarak ve daha spekülatif bir düzeyde, Dünyada yaşamın ortaya çıkışında şimşeğin önemli bir rolü olduğu varsayılıyor. Eğer Mars'ta da şimşek varsa, astrobiyologlar bu faktörü olası yaşam ihtimali hesaplarına dahil edebilecekler.

Araştırmacılar, bu çalışmanın Mars atmosferi için yeni bir araştırma alanı açtığını ve atmosferdeki elektriksel olayları ve bunların sonuçlarını hesaba katacak yeni modellerin geliştirilmesini teşvik ettiğini belirtiyor.

BM'den, Gazze'de çatışmaların ölümlere ve yardımlarda aksamalara neden olduğu uyarısı

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın toplantısında bilgi verdi.

Dujarric, “İnsani yardım çalışanlarımız, Gazze Şeridi'nin bazı bölgelerinde çatışmaların devam ettiğini ve bunun sonucunda can kayıpları olduğunu ve yardım operasyonlarında aksamalar yaşandığını bildiriyor.” dedi.

BM ve ortaklarının dün İsrail makamları ile Gazze içinde 8 insani yardım operasyonu için temas ettiklerini belirten Dujarric, ancak bunlardan sadece birinin kolaylaştırıldığını, diğer yedi operasyonun engellendiğini söyledi.

Dujarric, bütün zorluklara rağmen BM ve ortaklarının Kerem Ebu Salim (Şalom) Sınır Kapısından 200 palet ilaç ve beş tanker yakıt, Kisufim Sınır Kapısından da ek çadırlar sokmayı başardıklarını belirtti.

AA muhabirinin, Gazze’de etkili olan şiddetli yağmurlarla ilgili ne kadar çadır dağıtıldığı yönündeki sorusuna ise Dujarric, bu hafta başında yağmurlardan önce Han Yunus’taki üç mülteci kampına 500 çadır dağıtıldığını, ayrıca 1300'den fazla haneye 4 binden fazla branda ve battaniye dağıtıldığı bilgisini paylaştı.

Dujarric, “Ancak ihtiyaçların büyüklüğü göz önüne alındığında, çok daha fazlasına ihtiyaç duyuluyor.” ifadelerini kullandı.

Gazze’de 10 gün önce ve en son dün etkili olan şiddetli yağmurlar nedeniyle on binlerce eski ve yıpranmış çadır su altında kalmış ve bu durum 2 yıldır devam eden İsrail saldırılarının yol açtığı insani krizi daha da derinleştirmişti.

Gazze Şeridi'nin en temel barınma ihtiyacını karşılayabilmek için yaklaşık 300 bin çadıra ve prefabrik yaşam ünitesine ihtiyaç duyulduğu ifade edilmişti.

Hong Kong'da büyük yangın: 44 kişi öldü, 29 kişi yaralandı

Hong Kong merkezli South China Morning Post (SCMP) gazetesinin haberine göre, Tai Po'da 8 apartmanın olduğu bir sitede yangın çıktı.

Yangın, 1900'den fazla dairenin bulunduğu sitede, binaların yenilenmesi için dış cepheye kurulu bambu iskeleler yüzünden hızla yayıldı.

Emniyet yetkilileri, yangının başladığı binada mahsur kalanlar olduğuna dair ihbarlar aldıklarını açıkladı.

Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi Baş Yöneticisi John Lee Ka-chiu, yangında 36 kişinin öldüğünü, 7'si ağır 44 kişinin yaralandığını belirtirken 279 kişiden de haber alınamadığını kaydetti.

Lee ayrıca, yangının "yavaş yavaş kontrol altına alındığını" belirtti.

Çevrede bulunan iki sitenin daha tahliye edildiğini bildiren yetkililer, kamu alanlarının bölge sakinlerinin geceyi geçirmesi için hizmete açıldığını duyurdu.

Site içinde bulunan tüm apartman dairelerine alevlerin sıçradığı bilgisini paylaşan yetkililer, 140'tan fazla yangın söndürme aracının ve 800'ün üzerinde sağlık ve itfaiye personelinin olay yerine sevk edildiğini bildirdi.

Ulaştırma Bakanlığından yapılan açıklamada, yangın nedeniyle çevre yolların ulaşıma kapatıldığı duyuruldu.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, yangından dolayı derin endişe duyduğunu belirterek, Pekin'in Hong Kong ve Makao İşleri Ofisi'ne yerel hükümetle yangına mücadele için destek sağlaması talimatını verdi.

Yangınların şiddeti için 5 kademeli derecelendirme sistemi kullanılan Hong Kong'da, 17 yıl sonra ilk defa 5. seviye alarmı verildi.

Sitede yaklaşık 4 bin kişinin ikamet ettiği tahmin edilirken yangının çıkış sebebi ise henüz bilinmiyor.

İtfaiye ekiplerinin yangına müdahalesi sürüyor.

50 yıllık Ay kayasında tarihi sır: Ay'dan bile eski kalıntı bulundu

1972 yılında Apollo 17 astronotlarının topladığı truilite (demir sülfür bileşiği) toz zerreleri incelenirken bilim insanları beklemedikleri bir keşifle karşılaştı. Brown Üniversitesi'nden gezegen bilimci James Dottin, ilk tepkisinin "Aman Tanrım, bu doğru olamaz," olduğunu belirtti. Sonuçları tekrar kontrol ettiklerinde ise, elde ettikleri verilerin gerçekten çok şaşırtıcı olduğunu gördüler.

NASA'nın Apollo görevleri sırasında Dünya'ya toplam 382 kilogram Ay malzemesi getirilmişti. Bilim insanları, gelecekte daha gelişmiş teknolojilerin bu materyalleri daha iyi inceleyeceğini bilerek, bazı örnekleri özel olarak mühürleyip saklamışlardı. Dottin ve ekibi, işte bu korunmuş örneklerden birini, içindeki kükürtün kökenini belirlemek için kütle spektrometrisi kullanarak inceledi.

Ay’ın kimyasal barkodu Dünya’ya hiç benzemiyor

Kükürt, bir cismin jeolojik tarihini anlamak için önemli bir elementtir ve bir nevi kimyasal barkod işlevi görür. İzotop oranları, malzemenin nasıl oluştuğunu, kökenini ve yaşını izlemeyi sağlar.

İncelenen truilite örneklerinin bir kısmı, volkanik gaz çıkışıyla tutarlı, beklendiği gibi hafifçe yüksek kükürt-33 izotop seviyeleri gösteriyordu. Ancak örneğin diğer kısımları, bunun tam tersi bir durum sergiledi: Şok edici bir şekilde kükürt-33 izotopu tükenmiş oranlar bulundu.

Dottin, "Bundan önce, Ay mantosunun Dünya ile aynı kükürt izotop bileşimine sahip olduğu düşünülüyordu," diyerek şaşkınlığını dile getirdi. "Bu örnekleri analiz ettiğimde görmeyi beklediğim şey buydu, ancak bunun yerine Dünya'da bulduğumuz hiçbir şeye benzemeyen, çok farklı değerler gördük."

Milyarlarca yıllık iki ihtimal

Bilim insanları daha önce Ay örneklerinde bu izotop oranını hiç görmemişlerdi ve bunun oluşma yolları oldukça sınırlı. Kükürt-33'teki bu azalma, kükürt ile ince bir atmosferdeki ultraviyole ışık arasındaki etkileşime işaret ediyor. Bu durum, truilite'nin aşırı eski olduğuna dair iki ilginç olasılığı gündeme getiriyor:

İhtimallerden biri şöyle, Kükürt, Ay'ın yeni doğduğu ve yüzeyini magmadan oluşan bir okyanusun kapladığı dönemde oluşmuş olabilir. Bu okyanus soğuyup kristalleşirken, kükürt-33 yüzeyden Ay'ın ilkel atmosferine buharlaşarak, geride daha ağır izotopları bırakmış olabilir.

Diğer ihtimal ise Ay'ın oluşumuna dair önde gelen teori, erken Güneş Sistemi'ndeki kaos sırasında Mars büyüklüğünde bir cisim olan Theia'nın Dünya'ya çarpmasıdır. Araştırmacılar, bu tuhaf kükürtün doğrudan Theia'dan gelmiş olmasının da mümkün olduğunu söylüyor.

Dottin, bu kükürtün varlığının, Ay'ın Dünya-Theia çarpışmasının tozlu kalıntılarından oluştuğu fikrini de çürütebileceğini, çünkü böyle bir durumda kükürtün Ay mantosuna eşit olarak dağılması gerektiğini belirtiyor.

Bu minicik taneler, Ay'da şimdiye kadar bulunan en tuhaf ve en eski kükürt imzasını barındırıyor ve bizi Güneş Sistemi'nin oluşumuna kadar götüren bir "ekmek kırıntısı izi" sunuyor. Bu gizemin çözülmesi için Mars'tan, asteroitlerden ve Ay'dan daha fazla örnek toplanması gerekecek.

İsrailli insan hakları örgütleri: İsrail, son iki yılda hapishanelerde 94 Filistinliyi işkenceyle öldürdü

Haaretz gazetesinin haberine göre, BM İşkenceye Karşı Komite'ye (CAT) sunulan raporda, İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırılarını başlattığı 7 Ekim 2023'ten bu yana BM İşkenceye Karşı Sözleşme'ye yönelik ihlallerini daha da sıklaştırdığı belirtildi.

İşgal altında tuttuğu bölgelerdeki Filistinliler ile İsrail vatandaşı Filistinlileri hedef alan İsrail'in gözaltından hapse atmaya kadar tüm süreçlerde işkenceye başvurduğunu ortaya koyan raporda, "Üst düzey yetkililer bu ihlalleri onaylarken idari ve yargı mekanizmaları müdahale etmiyor." ifadeleri yer aldı.

İsrail'in uyguladığı sistematik işkenceler neticesinde Gazze'de saldırılar sonrası kayıtlara geçen ölüm vakasının 94 olduğu ve onlarca Filistinlinin kalıcı olarak sakat kaldığı bildirildi.

İsrail, alıkoyduğu Filistinlilere her aşamada işkence uyguluyor

Filistinlilerin askeri hapishanelerde son derece zor koşullar altında tutulduğuna dikkat çekilen raporda, "Tutuklular uzun süre açık hava bölmelerinde tutuldu, sert hava şartlarına maruz kaldı ve 24 saat boyunca kelepçeli ve gözleri bağlı kaldı. Günün büyük bir bölümünde dizleri üzerinde durmaya zorlandı ve yerde yatmaya mecbur edildi." ifadelerine yer verildi.

Kötü hijyen koşullarında tıbbi ihtiyaçları karşılanmaksızın tutulan ve sürekli kötü muameleye maruz kalan Filistinliler, rapora göre, tuvalet ihtiyaçlarını karşılamak için alt bezi kullanmaya zorlanıyor.

Filistinlilerin ölecek seviyeye kadar aç bırakıldığına işaret edilen raporda, "günlük sadece yaklaşık bin kalorilik yemek verildiği" bildirildi.

İsrail askeri hapishanelerinde kalan Filistinlilerin anlattıklarının "her aşamada şiddetli istismara" işaret ettiğine değinilen raporda, Filistinlilerin köpek saldırısına maruz bırakıldığı, üzerlerine kaynar su döküldüğü, zincirlendiği, uzun süre aşırı derecede sesli müziğe maruz bırakıldığı ve birtakım nesnelerle "tecavüze uğradığı" kaydedildi.

İsrail askerleri ve cezaevi yetkililerinin işkenceleri arasında alıkonan Filistinlilere yönelik "işemek, aç bırakmak gibi sistematik istismar politikaları" uygulandığı belirtildi.

Raporda, sorgu sırasında işkenceye uğradığı yönünde şikayette bulunan Filistinlilerin sayısının son yirmi yılda 66 olduğu ancak Gazze Şeridi'ne saldırılarla bu sayının son iki yılda 238'e yükseldiği bildirildi.

İsrail, uluslararası hukuka aykırı biçimde Filistinlileri süresiz alıkoyuyor

İsrail'in Filistinlileri alıkoymasını uluslararası hukuka aykırı yerel yasal çerçevelere dayandırarak meşrulaştırmaya çalıştığı vurgulandı.

Rapora göre, uluslararası hukukta karşılığı olmamasına rağmen İsrail, alıkoyduğu Filistinlileri yargılamadan uzun süreler boyunca tutmak için "yasa dışı savaşçılar" sınıflandırmasına başvuruyor.

İsrail, 7 Ekim 2023’te başlattığı saldırılardan bu yana Gazze'den 4 binden fazla Filistinliyi "yasa dışı savaşçılar" olduğu bahanesiyle alıkoydu. İsrail, alıkoyduğu söz konusu Filistinlileri, "savaş esirlerine” dahi tanınan haklardan mahrum bırakırken yargılamadan uzun süreler boyunca alıkoyuyor.

Öte yandan İsrail, Gazze Şeridi’ne saldırıları öncesi suç işleyebileceği bahanesiyle "idari tutuklu” olarak bin 100 Filistinliyi hapishanelerinde tutuyordu. İsrail’in "idari tutuklu" olarak alıkoyduğu Filistinli sayısının Eylül 2025 itibarıyla 3 bin 500 olduğu bildirildi.

Filistinlilerin ortalama "idari tutukluluk" süresinin Gazze Şeridi'ne saldırılarla birlikte iki katına çıktığı da rapora yansıdı.

Filistinlilerin askeri hapishanelerde son derece zor koşullar altında tutulduğuna işaret edilen raporda, "Tutuklular, uzun süreler boyunca açık hava bölmelerinde tutularak sert hava şartlarına maruz kalırken gün boyu kelepçeli ve gözleri bağlı kaldı. Günün büyük bir bölümünde dizleri üzerinde durmaya zorlanan Filistinliler yerde yatmaya mecbur edildi.” İfadelerine yer verildi.

İsrailli insan hakları örgütleri Adalah, HaMoked, İnsan Hakları için İsrailli Doktorlar, İsrail'de İşkenceye Karşı Kamu Komitesi, Çocuk Gözaltılarına Karşı Ebeveynler'in ortaklaşa hazırladığı rapor BM'ye geçen ay sunuldu.

Katil İsrail ordusu, Batı Şeria'da 32 Filistinliyi gözaltına aldı, 10 kişiyi yaraladı

İsrail ordusu, Tubas kenti ve kentteki Tammun ve Akaba beldeleri ile Faria Mülteci Kampına baskın düzenledi.

Filistin Esirler Cemiyeti'nden yapılan açıklamada, "İsrail güçleri, baskın sırasında daha önce boşaltılan evlerde sorgulamak üzere 32 kişiyi gözaltına aldı." denildi.

Filistin Kızılayı'ndan yapılan açıklamada, ekiplerinin darp edilen 10 Filistinliye sağlık müdahalesinde bulunduğu, 6'sına ayakta müdahale edildiği, 4'ünün hastaneye nakledildiği aktarıldı.

Kızılay ekiplerinin, Tubas kentinde 20'si diyaliz hastası ve bir vefat durumu olmak üzere 30 kişinin nakli sırasında İsrail ordusunun çalışmalarını açıkça engellediği kaydedilen açıklamada, İsrail güçlerinin kentteki varlığına rağmen ekiplerinin çalışmalarını sürdürdüğü belirtildi.

Tubas ve Ürdün Vadisi Valisi Ahmed el-Esad, AA'ya yaptığı açıklamada, İsrail güçlerinin ev eşyalarını tahrip ettiğini, araçlara ve altyapıya zarar verdiğini söyledi.

Esad, İsrail güçlerinin "onlarca aileyi silah zoruyla evlerini boşaltmaya zorladığını" ve baskının "aylardır gerçekleştirilen en büyük baskınlardan biri" olduğunu belirtti.

Filistinli yetkili, kentteki acil durum ekiplerinin "ambulansların erişimini sağlamak ve evlerini terk etmek zorunda kalan ailelere barınak sağlamak için" çalıştığını aktardı.

Öte yandan İsrail ordusu Tubas kentine Arapça, "Bölgeniz terör yuvası haline geldi. İsrail ordusu buna kayıtsız kalamaz, eğer böyle devam ederse sonunuz Cenin ve Tulkerim gibi olur" yazılı, tehdit içeren ilanlar attı.

İsrail ordusu, Cenin ve Tulkerim kentindeki mülteci kamplarında 42 binden fazla Filistinliyi zorla yerinden etmişti. İki kentteki mülteci kamplarındaki yapıları yoğun biçimde yıkan İsrail ordusu, bölgedeki işgalini sürdürüyor ve halkın evlerine dönmesine izin vermiyor.

Bilim insanları açıkladı: İnsan yaşlanmasının dönüm noktası 50 yaş

Çin Bilimler Akademisi'nden bilim insanlarının liderliğindeki kapsamlı bir araştırma, insan vücudundaki yaşlanma süreçlerinin bireysel organlarda nasıl ilerlediğini inceledi. 14 ila 68 yaşları arasındaki 76 organ bağışçısından alınan 13 farklı doku türüne ait 516 örneği inceleyen ekip, farklı dokulardaki protein seviyelerinin zamanla nasıl değiştiğini analiz etti.

Araştırmacılar, bu protein değişikliklerine dayanarak organ düzeyinde yaşlanma saatleri geliştirdiler ve analizleri sonucunda kritik bir bulguya ulaştılar: Çalışma, yaşlanma eğrisinde 50 yaş civarında belirgin bir bükülme (hızlanma) noktası olduğunu gösterdi. Bu yaştan sonra, vücut dokularının ve organlarının yaşlanma hızı, önceki on yıllara göre daha dik bir yörüngeye giriyor. Araştırmacılar, en çarpıcı değişikliklerin 45 ila 55 yaşları arasında meydana geldiğini tespit etti.

En hızlı yaşlanan doku damarlarımız

Çalışma, yaşlanmaya karşı en güçlü hassasiyeti ve en belirgin değişiklikleri gösteren dokunun atardamarların en büyüğü olan aort olduğunu saptadı. Aortun yanı sıra, dalak ve sindirimde önemli rol oynayan pankreas da sürekli değişim gösteren organlar arasında yer aldı.

Bulgularını test etmek amacıyla araştırmacılar, yaşlanmayla ilişkili bir proteini farelerin aortlarından izole edip genç farelere enjekte etti. Bu protein verilen genç fareler, tedavi edilmeyen farelere kıyasla; fiziksel performans, kavrama gücü ve dayanıklılık açısından düşüş gösterdi; ayrıca denge ve koordinasyon yetenekleri geriledi ve belirgin damar yaşlanması işaretleri taşıdılar.

Hastalıklarla doğrudan bağlantı

Araştırmacılar, yaşla birlikte seviyeleri artan 48 hastalıkla ilişkili protein belirlediler. Bu proteinler; kardiyovasküler (kalp-damar) rahatsızlıklar, doku sertleşmesi (fibrozis), yağlı karaciğer hastalığı ve karaciğerle ilgili tümörler gibi kronik hastalıklarla bağlantılıydı.

Bu yeni bulgular, insan yaşlanmasının farklı sistemleri içeren karmaşık, adım adım ilerleyen bir süreç olduğunu ortaya koyuyor. Çalışmanın yazarları, elde edilen bu bilgilerin, yaşlanma ve yaşa bağlı hastalıklar için hedefe yönelik tedaviler geliştirmeyi kolaylaştıracağını ve böylece yaşlı yetişkinlerin sağlığını iyileştirmeye yönelik yeni yollar açacağını belirtiyor. Araştırma, prestijli bilim dergisi Cell'de yayımlanmıştır.

Soykırımcı İsrail'den yeni skandal: Yargısız idam

Soykırımcı İsrail ateşkese rağmen Gazze’ye yönelik saldırılarına devam ederken, kapalı kapılar ardında, kimsenin görmediği sorgu odalarında, askeri hapishanelerde ve çölün ortasındaki gizli gözaltı merkezlerinde de görünmeyen bir vahşet yaşanıyor. Aylarca kayıtsız tutulan, avukatla görüştürülmeyen, ailelerine nerede oldukları söylenmeyen binlerce Filistinli esir, şimdi bir de yasal kılıfa büründürülmek istenen idam tehdidiyle yüz yüze.

Kasım 2025’te Knesset’te (İsrail Parlamentosu) yapılan oylamada, Filistinli esirler hakkında ölüm cezası öngören tasarı ilk okumada 39’a karşı 16 oyla kabul edildi.

İsrail basınında yer alan bilgilere göre bu tasarı, işgal altındaki topraklarda “milliyetçi saikle” bir İsraillinin ölümüne neden olduğu iddia edilen sanıklar hakkında zorunlu idam cezası getirmeyi hedefliyor. Yasada kullanılan ifadeler, “İsrail vatandaşlarının ölümüne yol açan eylemler, devletin güvenliğine ve Yahudi halkının milli dirilişine zarar verme niyetiyle işlendiğinde” ölüm cezasının zorunlu olacağını söylüyor; bu çerçeve fiilen yalnızca Filistinlileri kapsayacak şekilde kurgulanmış durumda.

Tasarının en çarpıcı boyutlarından biri, yargı sürecini tamamen sıkıştıran ve denetimi ortadan kaldıran hükümler. İsrail Hapishane Hizmetleri'nin mahkumiyet kararından sonra en geç 90 gün içinde infazı gerçekleştirmesi öngörülüyor.

Öyle ki cezada indirim, affa başvuru ya da temyiz mekanizması fiilen ortadan kaldırılıyor. "Lethal injection (zehirli iğne)" ile infaz, Knesset komisyonlarında açıkça konuşulan yöntem haline gelmiş durumda.

Bu girişim, İsrail’de halihazırda fiilen askıya alınmış olan ölüm cezasını geri getirmekle kalmıyor, aynı zamanda yalnızca Filistinlilere uygulanan ayrımcı bir ceza rejimine dönüştürme niyeti taşıyor. Uluslararası hukuk uzmanlarının uyarısı net: Bu yasa, işgal altındaki bir halk üzerinde “ırka ve kimliğe dayalı cezalandırma” mekanizmasının açık bir ifadesi olarak, insanlığa karşı suç ve apartheid düzeninin yeni bir ayağı anlamına geliyor.

Bu süreci kim başlattı, neyi değiştirmek istiyor?

Bu adım bir anda ortaya çıkmış bir refleks değil. Yıllardır Filistinlilere karşı en sert çizgiyi savunan aşırı sağ blok, özellikle Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve partisi Otzma Yehudit’in (Yahudi Gücü Partisi) ısrarlı baskısıyla bu noktaya gelindi.

Koalisyon protokollerine daha hükümet kurulurken idam cezası yeniden gündeme alınacağına dair maddeler konuldu. İsrail basınındaki bilgilere göre, Knesset’teki güncel tasarıyı da bu partiye mensup bir milletvekili sundu; Ben-Gvir ise hem komisyon aşamasında hem de Genel Kurul’da “ölüm cezasının intikam değil caydırıcılık” olduğunu savunarak tasarıyı sahipleniyor.

Ben-Gvir, özellikle 7 Ekim 2023 sonrası Hamas saldırısını gerekçe göstererek, “bir daha rehine takası yapılmaması, saldırıların bedelinin ağır olması” gerektiğini söylüyor. Tasarının destekçileri, Filistinli esirlerin ileride olası bir esir takası seçeneği olarak kullanılmasının önüne geçmek istediklerini açıkça dile getiriyor. Böylece esirler, sadece hukukun dışına itilen bireyler değil, aynı zamanda siyasi pazarlıkların ve intikam söyleminin hedefi haline getiriliyor.

Bu süreçte Knesset komisyonlarında, tasarının kapsamının daha da genişletilmesi, idam kararlarının askeri mahkemelerde basit çoğunlukla alınabilmesi, hakimlerin takdir yetkisinin daraltılması gibi bir dizi sertleştirme önerisi de gündeme geldi. Yani amaç, sadece ölüm cezasını geri getirmek değil; onu, yargıçların bile esneyemeyeceği, otomatik işleyen bir infaz mekanizmasına dönüştürmek.

Diğer yandan, İsrail içinden de bu tasarıya ciddi itirazlar yükseliyor. Eski iç istihbarat (Shin Bet) başkanları, üst düzey hukukçular ve bazı muhalefet milletvekilleri, Knesset komitesine gönderdikleri mektuplarda bu yasanın “İsrail’i daha güvenlikli yapmayacağını, tam tersine bölgeyi kontrolsüz bir şiddet sarmalına sürükleyeceğini” vurguluyor. Eski güvenlik bürokrasisi, zaten ağır eleştiriler altındaki işgal rejiminin şimdi bir de resmi idam rejimiyle anılmasının, ülkeyi uluslararası izolasyona daha da yakınlaştıracağını dile getiriyor.

Çökmüş bir sistemin üzerine idam gölgesi

Bugün tartışılan yasa tasarısını anlamak için Filistinli esirlerin halihazırda nasıl bir sistemin içinde tutulduğuna bakmak gerekiyor. Uluslararası ve yerel insan hakları örgütlerinin verilerine göre, 2025 sonbaharı itibarıyla İsrail hapishanelerinde ve gözaltı merkezlerinde 9 binden fazla Filistinli tutuluyor; bazı kaynaklar bu sayının 10 bini aştığını, ordunun kontrol ettiği gizli kamplardaki isimlerin dâhil edilmediğini belirtiyor. Binlerce kişi, hiçbir suçlama yöneltilmeden, dosyaları avukatlarına bile gösterilmeyen “idari tutuklama” kararıyla içeride.

Özellikle Gazze soykırımının ardından, İsrail ordusu ve iç güvenlik birimleri, Gazze’den zorla götürülen sivilleri “yasa dışı savaşçı” statüsüyle sınırsız gözaltına alma yetkisini kullandı. Bu kişiler, çoğu zaman nerede tutulduklarını bilmeyen ailelerin gözünde “zorla kaybedilmiş” durumda. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ofisi’nin 2024 ve 2025 raporları, Gazze’den alıkonulan Filistinlilerin uzun süre haber verilmeden, avukatsız ve dış dünyayla bağlantısız biçimde tutulduğunu; işkence, kötü muamele ve cinsel şiddet iddialarının yaygınlaştığını kayda geçiriyor.

Birleşmiş Milletler özel raportörleri, İsrail’in gözaltı merkezlerinde “önlenebilir” işkence ve kötü muamele vakalarının arttığını, Sde Teiman gibi askeri tesislerdeki görüntülerin buzdağının yalnızca görünen kısmı olduğunu vurguluyor.

Kızılhaç, 7 Ekim 2023’ten sonra İsrail’in güvenlik gerekçesiyle Filistinli tutuklulara yönelik ziyaretleri uzun süre engellediğini, ailelerin en temel bilgi olan “yaşıyor mu, nerede tutuluyor?” sorusuna dahi cevap alamadığını defalarca dile getirdi.

Son aylarda açıklanan bir başka çarpıcı veri ise, hapishane içi şiddet ve kötü muamele nedeniyle yaşamını yitiren Filistinli esirlerin sayısının artması. İsrail merkezli hekim örgütlerinin hazırladığı raporlar, işkence, sistematik dayak, tıbbi tedaviye erişimin engellenmesi ve kasıtlı ihmal sonucu 90’dan fazla Filistinlinin gözaltında öldüğünü ortaya koyuyor.

Filistinli kurumlar, bu durumu “paralel bir savaş” olarak tanımlıyor. Gazze’de bombalar, hapishanelerde zincirler ve işkence odaları.

İşte tam da bu tabloya, şimdi bir de idam tehdidi eklenmek isteniyor. Zaten şeffaf olmayan, bağımsız izleme mekanizmalarının giremediği, kaybolan mahkumların akıbetinin bilinmediği bir sistemde, ölüm cezası, adil yargılamayı değil, “hukuksuzluğun mühürlenmesini” beraberinde getirecek. Uluslararası standartlara göre yargılandığı bile tartışmalı olan binlerce dosya varken, bu tasarı, savunma hakkı fiilen elinden alınmış insanların birkaç cümlelik kararlarla idam edilmesi riskini büyütüyor.

Soykırımcı İsrail'in Gazze'ye saldırılarında can kaybı son 24 saatte 10 artarak 69 bin 785'e yükseldi

Gazze'deki Sağlık Bakanlığı, yaptığı yazılı açıklamada, İsrail’in saldırılarında yaşanan can kayıpları ile enkazdan yeni çıkartılan cenazelere ilişkin son verileri paylaştı.

İsrail saldırılarıyla, son 24 saatte 8'i enkaz altından çıkarılan 10 Filistinlinin naaşının hastanelere ulaştırıldığı bildirildi.

Ateşkesin yürürlüğe girmesinden bu yana düzenlenen saldırılarda ise 347 kişinin öldüğü, 889 kişinin yaralandığı, enkaz altından da 596 kişinin cesedinin çıkarıldığı kaydedildi.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne Ekim 2023'te başladığı saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısının ise 69 bin 785'e, yaralıların sayısının 170 bin 965 olduğu aktarıldı.

Gazze'de ateşkes ve esir takası anlaşması

ABD Başkanı Donald Trump, 9 Ekim'de Mısır'da devam eden müzakerelerde İsrail ile Hamas'ın Gazze'de ateşkes planının ilk aşamasını onayladığını duyurmuştu.

Müzakerelerin yapıldığı Mısır'da imzalanan anlaşma İsrail hükümetinin onayıyla 10 Ekim'de devreye girmişti.

İsrail ordusu, Gazze Şeridi'nde varılan ateşkese rağmen ara ara çeşitli iddialarla Filistinlilere yönelik saldırılarda bulunuyor.

WhatsApp mesajlarının konum bilgisi içerdiği iddia edildi

Daniel, ABD merkezli X şirketinin sosyal medya platformundaki hesabından, iPhone 12 Pro Max cihazı üzerinde yaptığı adli incelemeye dair detayları paylaştı.

WhatsApp üzerinden yaptığı bir yazışmayı inceleyen Daniel, verilerin metadatasının yazıştığı kişinin konumunu da gösterdiğini iddia etti.

Daniel, mesajı yollayan kişinin ya da kendisinin böyle bir veriyi talep etmediğini ancak telefonunun yine de bu bilgiyi otomatik olarak kayıt altına aldığını ileri sürdü.

Bu veriyi direkt olarak kendi telefonundan aldığını söyleyen Daniel, "Bu, WhatsApp'ta sohbet ederken konumunuz açık durumdaysa, başka bir kişinin cihazında adli görüntüleme işlemi gerçekleştirildiğinde konumunuzun bu cihazdan elde edilebileceği anlamına geliyor." ifadesini kullandı.

WhatsApp'ın topladığı verilerin "konum bilgisi içerme" ile sınırlı kalmadığını belirten Daniel, bir grubu kimin oluşturduğu, ne zaman oluşturduğu, kimlerin eklendiği ve çıktığı gibi tüm bilgilerin kişi gruptan çıksa bile uygulamadaki metadatada kaldığını öne sürdü.

Daniel, cihazda bu verilerin saklanmasının kişi hakkında yapılacak olası soruşturmalarda kullanılabileceği anlamına geldiğini söyledi.

Daniel ayrıca, telefonundaki her bir fotoğraf, video, kayıt ve ekran görüntüsünün dosya oluşturulduğunda bulunan yerin tam konumunu da içerdiğini vurgulayarak, "Telefon, her bir medya dosyası için otomatik olarak GPS koordinatlarını kaydediyor. Bu, soruşturmacıların fotoğraf çektiğiniz, video kaydettiğiniz, ekran görüntüsü aldığınız veya cihazda herhangi bir medya oluşturduğunuz anda tam olarak nerede olduğunuzu belirleyebilecekleri anlamına geliyor." değerlendirmesinde bulundu.

Bu seviyede bir metadatanın insan hareketleri ve davranışları ile zaman çizelgelerini inanılmaz bir doğrulukla takip edebildiğine değinen Daniel, cihazın URL adreslerini, kullanıcı adlarını, şifreleri ve cihaza yüklenen tüm uygulamaların kayıtlarını tuttuğunu savundu.

Daniel, WhatsApp mesajlarında olduğu gibi iPhone mesajlarında da yazıldığı ve gönderildiği anda göndericinin tam konumunun kaydedildiğini iddia ederek, "Her uygulama izler bırakıyor. Her mesaj metinden daha fazlasını taşıyor. Bu analiz işlemi, jailbreak yapılmasa bile soruşturmacıların konum, şifre, grup bilgileri, mesaj geçmişleri ve uygulama faaliyetlerine ulaşabileceğini kanıtlıyor." görüşünü paylaştı.

AA muhabiri, WhatsApp'a söz konusu iddiaların doğruluğuna ilişkin yazılı sorular yöneltti.

WhatsApp konuyla ilgili verdiği yanıtta, "Aldığımız ve topladığımız bilgi türleri, hizmetlerimizi nasıl kullandığınıza bağlıdır. Hizmetlerimizi sunmak için belirli bilgilere ihtiyacımız var ve bu bilgiler olmadan size hizmetlerimizi sunamayız. Örneğin, hizmetlerimizi kullanmak için bir hesap oluşturmak üzere cep telefonu numaranızı vermeniz gerekiyor." ifadelerini kullandı.

Hizmetlerin kullanılması durumunda, ek bilgilerin toplanılmasını gerektiren isteğe bağlı özellikler olduğunu aktaran WhatsApp, "Bu tür bir bilgi toplama işlemi hakkında uygun şekilde bilgilendirilirsiniz. Bir özelliği kullanmak için gerekli bilgileri sağlamamayı tercih ederseniz, bu özelliği kullanamazsınız. Örneğin, cihazınızdan konum verilerinizi toplamamıza izin vermezseniz, konumunuzu kişilerinizle paylaşamazsınız." dedi.

Öte yandan WhatsApp, izinsiz konum bilgisi topladığına dair iddialara cevap vermedi.