Dünyadan Haberler - 4

Üzerine düşen ışığın yüzde 99.87'sini yutan en siyah kumaş üretildi

Cornell Üniversitesi'nden mühendisler ve tasarımcılar, şimdiye kadar kayıtlara geçen en kara kumaşı ürettiklerini duyurdu. Bu kumaş, yüzeyine çarpan ışığın neredeyse tamamını (yüzde 99.87'sini) hapsederek ultra-kara bir görünüm sağlıyor.

Sıradan boyaların ötesine geçen bu etki, malzemenin nanometrik ölçekte yeniden yapılandırılmasıyla elde edildi. Öncelikle beyaz merinos yünü, sentetik melanin polimeri olan polidopamin ile boyandı. Ardından kumaş, bir plazma odasına yerleştirilerek nanofibril adı verilen mikroskobik yapılarla oyuldu.

Fiber bilimci Hansadi Jayamaha'ya göre, "Işık, temel olarak bu nanofibriller arasında yansıyıp dışarı çıkmak yerine yakalanıyor. Ultra-kara etkiyi yaratan da budur."

İlham kaynağı: Kuş tüyleri

Bu etkileyici yapı, Yeni Gine ve Kuzey Avustralya'ya özgü olan Muhteşem Tüfek Kuşu'ndan (Magnificent Riflebird) ilham alınarak geliştirildi. Erkek Tüfek Kuşu'nun göğsündeki parlak mavi-yeşil renk, ultra-kara tüyleriyle dikkat çekici bir kontrast yaratır.

Yeni kumaş, kuşun doğal karalığını bile geride bırakıyor. Kuşun tüyleri belli bir açıdan bakıldığında yansıtıcı hale gelirken, bu kumaş 60 dereceye kadar açılarda bile ışık emme gücünü koruyabiliyor.

Bu kumaşın kullanım alanı sadece laboratuvarla sınırlı kalmayacak. Bir moda tasarım öğrencisi, bu kumaşı Tüfek Kuşu'nu onurlandırmak için merkezinde parlak mavi-yeşil bir nokta bulunan, kademeli olarak kararan bir elbise tasarımında kullandı.

Bu kumaş, Vantablack ve MIT'nin karbon nanotüp malzemesi kadar kara olmasa da, yaratıcılarına göre diğerlerine kıyasla çok daha kolay ve ucuz bir şekilde seri üretilebilir olmasıyla öne çıkıyor.

3 yaşında satrançta dünya rekoru kırdı

Hindistanlı Sarwagya Singh Kushwaha, henüz 4 yaşına bile basmadan, resmi satranç dünyasının zirvesine adını yazdırdı.

Sadece 3 yaş, 7 ay ve 20 günlük iken Uluslararası Satranç Federasyonu'ndan (FIDE) resmi derece alarak dünya rekorunun yeni sahibi oldu. Kushwaha, bu başarısıyla, geçen yıl rekoru elinde tutan vatandaşı Anish Sarkar'ı geride bıraktı.

Madhya Pradeş'te anaokuluna devam eden Kushwaha, bu dereceyi alabilmek için gerekli olan şartı yerine getirdi: eyaletindeki turnuvalarda üç farklı dereceli oyuncuyu mağlup etti. Küçük dâhinin hızlı satranç (rapid) derecesi ise 1572 olarak belirlendi.

Baba Siddharth Singh, bu rekorun kendileri için büyük bir onur olduğunu belirterek, oğlunun nihai hedefini de açıkladı: "Oğlumuzun Büyükusta (Grandmaster) olmasını istiyoruz."

Batı’ya göre Gazze’de hayat hiyerarşisi: Eşekler çıktı, çocuklar kaldı

Avrupa, son yıllarda kendisini “evrensel değerlerin savunucusu” olarak tanımlıyor. Ukrayna savaşı sonrası Rusya’ya karşı alınan kararlar bunun en çarpıcı örneklerinden biri oldu. Rus sporcular uluslararası organizasyonlardan men edildi, kültür etkinlikleri iptal edildi, Eurovision Şarkı Yarışması’ndan Rusya doğrudan diskalifiye edildi.

Gerekçe açıktı; “Bir ülke savaş yürütürken, normalleşmiş biçimde sahnede olamaz.”

Ancak aynı Avrupa, Gazze’de aylar süren bombardımanlarda on binlerce sivilin öldürülmesine, çocukların açlıktan ve tedavi edilemeyen yaralardan hayatını kaybetmesine rağmen İsrail konusunda bambaşka bir tutum sergiliyor.

Eurovision Şarkı Yarışması’nda İsrail’in katılımı bu yıl da onaylandı. Bazı Avrupa ülkelerinde sanatçılar ve sivil toplum kuruluşları buna itiraz ederek yarışmaya katılmama çağrısı yaptı. Hatta bazı ülkeler bu gerekçeyle Eurovision’dan çekilme kararları aldı. Ancak kurumların tavrı değişmedi.

Bu durum, Avrupa’nın ilke temelinde değil, siyasal tercih temelinde hareket ettiğini bir kez daha gösterdi.

Aynı Avrupa, iki farklı savaş, iki farklı ahlak

Avrupa’nın Gazze’ye yaklaşımı, yalnızca kültürel etkinliklerle sınırlı değil. Aynı çifte standart, insani yardım ve tahliye politikalarında da açıkça görülüyor. Ukrayna’dan yaralı siviller için sağlık koridorları hızla açılırken, Gazze’den yaralı çocukların tahliyesi aylardır bürokratik ve siyasi gerekçelerle ağırdan alınıyor.

Uluslararası raporlara göre Gazze’de binlerce çocuk, basit tıbbî müdahalelerle hayatta kalabilecek durumdayken tedaviye erişemediği için yaşamını yitiriyor. Buna rağmen Avrupa ülkeleri, geniş çaplı ve hızlı tahliyeler konusunda isteksiz davranıyor. Güvenlik gerekçeleri, belge süreçleri ve siyasi dengeler, hayatların önüne geçiriliyor.

Gazze’de açlık, Avrupa’nın kapısında bekleyen çocuklar

Gazze bugün yalnızca bombardımanların değil, açlığın ve susuzluğun da hedefi. İşgalci İsrail’in uyguladığı abluka nedeniyle gıda girişleri büyük ölçüde engellenmiş durumda. Birleşmiş Milletler, Gazze nüfusunun önemli bir bölümünün “felaket düzeyinde açlık” riskiyle karşı karşıya olduğu uyarısını yapıyor.

Çocuklar için mama bulunamıyor, temiz suya erişim yok denecek kadar sınırlı. Hastanelerde ilaç tükenmiş, elektrik kesintileri tedavileri imkansız hâle getirmiş durumda. Bu tablo, Gazze’de yaşam hakkının sistematik olarak aşındırıldığını ortaya koyuyor.

Tam da bu koşullarda, Gazze’den Almanya’ya üç eşeğin tahliye edilmesi, Avrupa kamuoyunda ve uluslararası medyada sembolik bir kırılma anına dönüştü. Hayvan hakları gerekçesiyle hızlıca harekete geçen sistemin, yaralı çocuklar için aynı refleksi göstermemesi, “hayat hiyerarşisi” tartışmasını kaçınılmaz kıldı.

Eşekler için hız, çocuklar için bekleme

Almanya’nın bugüne kadar yalnızca sınırlı sayıda Filistinli çocuğu kabul etmesi, İtalya ve diğer bazı Avrupa ülkelerinin ise sembolik tahliyelerle yetinmesi dikkat çekiyor. Uluslararası basına yansıyan birçok vakada, tahliye izni çıkana kadar hayatını kaybeden çocuklar oldu.

Buna karşılık hayvan tahliyeleri, hızlı kararlar ve kısa prosedürlerle gerçekleştirildi. Avrupa’nın bu yaklaşımı, sokaklarda yükselen Gazze dayanışmasıyla da çelişiyor.

Avrupa kentlerinde yüz binlerce insan aylar boyunca Gazze için sokaklara çıktı. Öğrenciler, akademisyenler, sağlık çalışanları ve sanatçılar hükümetlerine çağrı yaptı. Eurovision protestoları, bu vicdani tepkinin en görünür örneklerinden biri oldu.

Ancak devlet politikaları bu baskıya rağmen değişmedi. İnsan hakları örgütlerine göre Avrupa, Gazze söz konusu olduğunda “risk almamayı” insan hayatının önüne koyuyor.

Avrupa’nın sınavı Gazze’de veriliyor

Ortaya çıkan tablo açık: Avrupa, ilkelerini evrensel değil, seçici biçimde uyguluyor. Eurovision sahnesinde alınan kararlarla Gazze sınırındaki çocukların kaderi arasındaki fark, bu çifte standardın en görünür simgelerinden biri.

Gazze’de bugün ölümler yalnızca bombalarla gelmiyor. Açlıkla, susuzlukla, tedavi edilemeyen yaralarla ve açılmayan kapılarla geliyor. Bu süreçte, Avrupa’nın verdiği ya da vermediği kararlar, kimin hayatının daha değerli görüldüğünü açıkça ortaya koyuyor.

BM: Batı Şeria'da yerleşimci saldırılarında yaralanan Filistinlilerin sayısı geçen yıla oranla 2 katına çıktı

OCHA'NIN 27 Kasım'da yayımladığı raporda, 2025 yılında Filistin topraklarını gasbeden İsraillilerin baskın ve saldırılarında yaralanan Filistinlilerin sayısının 733 olduğu aktarıldı.

Filistin topraklarını gasbeden İsraillilerin saldırılarında geçen yıl 362 Filistinli yaralanırken bu yıl yerleşimci şiddetinde yaralananların sayısı iki katına çıktı.

Yerleşimci şiddeti nedeniyle işgal altındaki Batı Şeria'da yaralanan Filistinlilerin sayısında son beş yılda yaklaşık yüzde 340'lık bir artış gözlemlendi.

Batı Şeria'da Filistin köyleri ve arazilerine yerleşimcilerin baskın ve saldırılarında 2021'de 168, 2022'de 289, Gazze Şeridi'ne saldırıların başladığı 2023 yılında 373 ve geçen yıl 362 Filistinli yaralandı.

Batı Şeria'da bu yıl 1600'ün üzerinde yerleşimci saldırısı kayıtlara geçti

Filistin topraklarını gasbeden İsrailliler, sene başından bu yana başta Ramallah, Nablus ve El-Halil kentleri olmak üzere işgal altındaki Batı Şeria'da 270'ten fazla topluluğu etkileyen bin 600'ün üzerinde saldırı gerçekleştirdi.

OCHA'nın raporunda, can ve mal kaybına yol açan söz konusu baskınlarda fiziksel, taşlı saldırı, göz yaşartıcı gaz solunması nedeniyle 1057 Filistinlinin yaralandığı kaydedildi.

733 Filistinlinin doğrudan yerleşimciler tarafından hedef alındığı, 324'ünün ise söz konusu saldırılarda İsrail ordusunca yaralandığı bildirildi.

İsrail ordusu, Batı Şeria'da 17 yıllık ekonomik kalkınmayı yok etti

İsrail ordusunun sistematik baskın ve saldırılarının Filistin'de yarattığı ekonomik yıkıma da değinen raporda, 2024’te işgal altındaki Filistin topraklarında 1972'den bu yana en büyük ekonomik gerilemenin görüldüğü belirtildi.

Birleşmiş Milletler (BM) Ticaret ve Kalkınma Kuruluşu'nun (UNCTAD) verilerine yer veren rapora göre, İsrail ordusunun son iki yılda düzenlediği baskın ve saldırıların ve altyapıya verdiği büyük zarar, işgal altındaki Filistin topraklarında onlarca yıllık sosyoekonomik ilerleme ve kalkınma kazanımlarını tersine çevirdi.

Geçen yıl Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) yüzde 17, kişi başına GSYH ise yüzde 18,8 oranında küçülerek 17 yıla tekabül eden ekonomik kalkınmayı yok etti.

2024 sonunda toplam GSYH 2014 seviyelerine, kişi başına GSYH ise 2008 seviyelerine geriledi ve işsizlik oranı yüzde 35'e yükseldi.

UNCTAD’a göre, işgal altındaki Filistin topraklarında yasadışı yerleşimlerin genişlemesi ve Filistinlilere yönelik kısıtlamalar Batı Şeria'yı parçalamaya, ekonomiyi, ticareti ve yatırımları aksatmaya ve araziye, kaynaklara ve pazarlara erişimi kısıtlamaya devam ediyor.

Söz konusu kısıtlamaların 3,3 milyondan fazla insanın hayatını doğrudan etkilediği kaydedildi.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırı başlattığı Ekim 2023'ten bu yana işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te Filistinlilere yönelik gözaltı, baskın ve saldırılarda artış yaşanıyor.

BM: Sudan'da sivillere yönelik şiddet arttı

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın toplantısında konuştu.

BM insani yardım ekiplerinin, Kurdufan'da artan şiddetle birlikte sivillere yönelik tehlikenin de arttığı uyarısında bulunduğunu aktaran Dujarric, "Sudan'daki insani yardım ekibi, Kurdufan genelinde artan şiddeti ve birçok şehri tecrit eden kuşatmaları en sert ifadelerle kınayan bir açıklama yayımladı." dedi.

Dujarric, insani yardım çalışanlarının, Güney Kurdufan'daki Kadugli ve Delenc'te insanların aşırı zorluklar, ciddi hareket kısıtlamaları ve temel hizmetlere ve korumaya sınırlı erişimle karşı karşıya olduklarını söylediğini aktardı.

"Kadugli'de kıtlık koşulları tespit edilirken, Batı Kurdufan eyaletindeki Babanusa şehrinde de sürekli saldırılar bildirildi." diyen Dujarric, kıtlığın Kurdufan'daki diğer bölgelere yayılma riski bulunduğunu vurguladı.

Dujarric, yardım çalışanlarının, Kurdufan bölgesinde bulunan yaklaşık 1,1 milyon insana temel yardım ulaştırmak için olağanüstü risklerle karşı karşıya bulunduğuna dikkati çekti.

Çatışmalara katılan taraflara, insani yardım çalışanları ile kuşatma altındaki bölgelerden kaçan sivillerin korunması çağrısı yapan Dujarric, "İhtiyaç duyan herkese güvenli ve kesintisiz erişim sağlamaları gerekiyor." ifadesini kullandı.

Sudan'daki çatışmalar ve HDK güçlerinin ihlalleri

Sudan, 15 Nisan 2023'ten beri ordu ile dış destekli Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında şiddetli çatışmalara sahne oluyor.

Ülkenin batısındaki Darfur bölgesinin en büyük kenti Faşir, şiddetli çatışmaların ardından büyük ölçüde HDK'nın kontrolüne girdi.

On binlerce kişinin çatışmalardan kaçtığı kentte, HDK'nin sivilleri zorla yerinden çıkardığı ve çok sayıda silahsız kişiyi öldürüp işkence ettiği anlar, HDK mensuplarının paylaştığı videolara yansımıştı.

Visa, Suriye'de faaliyetlere başlayacak

Visa'dan yapılan açıklamada, şirketin Suriye'nin modern küresel dijital ekonomiye hızla entegre olmasına yardımcı olmak amacıyla tasarlanmış stratejik bir yol haritasını uygulamak üzere Suriye Merkez Bankası, finansal otoriteler ve kurumlarla ortaklık kurduğu belirtildi.

Visa'nın Suriye'de faaliyetlerine başlayacağı vurgulanan açıklamada, aşamalı bir dijitalleşme planı aracılığıyla küresel standartlara dayalı, geleceğe hazır bir ödeme ekosisteminin oluşturulmasını destekleyeceği ifade edildi.

Açıklamada, öncelikli odak noktasının lisanslı finans kurumlarıyla işbirliği yaparak sağlam ve güvenli bir ödeme altyapısı geliştirmek olacağı kaydedildi.

Yapay zeka ikna ediyor ama yalan söylüyor

İngiltere hükümetinin Yapay Zeka Güvenlik Enstitüsü (AISI) tarafından, aralarında ChatGPT ve Elon Musk’ın Grok’u gibi gelişmiş modellerin de bulunduğu 19 farklı yapay zekâ modeli ve yaklaşık 80 bin İngiliz katılımcıyla dev bir çalışma gerçekleştirildi.

Araştırmada katılımcılar, "kamu sektörü maaşları ve grevler" veya "geçim krizi ve enflasyon" gibi siyasi konular hakkında, kendilerini belirli bir görüşe ikna etmeye programlanmış yapay zekâlarla sohbet etti.

Science dergisinde yayımlanan bu çalışmanın ana bulgusu netti: "Bilgi yoğun" yanıtlar veren yapay zeka modelleri en ikna edici olanlardı. Modelin, özellikle olay ve kanıt kullanmaya odaklanması istendiğinde ikna gücü en yüksek seviyeye çıktı.

Ancak çarpıcı bir şekilde, en fazla olaya ve kanıta başvuran modeller, diğerlerinden daha az doğru olma eğilimindeydi.

Araştırmacılar, sonuçların "İkna ediciliği optimize etmenin, doğruluktan feragat etme gibi bir maliyeti olabileceğini gösterdiğini" belirterek, bunun kamuoyu ve bilgi ortamı için kötü niyetli sonuçlar doğurabileceği uyarısında bulundu.

İnsanlardan daha manipülatif olma potansiyeli

Rapora göre, yapay zeka sisteminin anlık olarak büyük miktarda bilgi üretme yeteneği, onu en yetenekli insan ikna edicilerden bile daha manipülatif hale getirebilir.

Raporun yazarlarından AISI araştırmacısı Kobi Hackenburg, "Modellere sadece daha fazla bilgi kullanmalarını söylemenin, psikolojik olarak daha karmaşık ikna tekniklerinden daha etkili olduğunu görüyoruz," dedi.

Araştırmacılar, Meta’nın Llama 3 ve Alibaba’nın Qwen’i gibi açık kaynaklı modellerin bile, en ikna edici çıktıları öneren "ödül modelleri" ile birleştirilerek daha inandırıcı hale getirilebildiğini ekledi.

Ancak araştırmada, bir kullanıcının siyaset üzerine bir sohbet robotuyla 10 dakikalık uzun bir sohbete girmeye ne kadar istekli olacağı gibi gerçek dünyadaki dikkat dağıtıcı unsurların yapay zekânın manipülasyon yeteneğini sınırlayabileceği de belirtildi.

Ateşkes ihlallerini sürdüren katil İsrail ordusu, Gazze’nin doğusunda Filistinli bir kadını öldürdü

Gazze kent merkezindeki el-Ehli Baptist Hastanesi’nden bir sağlık kaynağı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Tuffah Mahallesi’nde İsrail askeri araçlarının Filistinlilerin evlerine ateş açması sonucu bir kadının yaşamını yitirdiğini, çok sayıda kişinin yaralandığını söyledi.

Son iki gündür, Tuffah Mahallesi’nin doğu kesiminde hava saldırıları, top atışları ve doğrudan ateş açma şeklinde çok sayıda ihlal gerçekleştirildi.

Çok sayıda Filistinlinin öldüğü ve yaralandığı söz konusu saldırılar, İsrail ordusunun çekildiği ve ateşkes anlaşmasına göre güvenli kabul edilen bölgelerde yaşanıyor.

Birçok ülkeden Eurovision'a İsrail boykotu

Soykırımcı İsrail'in Eurovision 2026 şarkı yarışmasındaki akıbeti belli oldu. Avrupa Yayın Birliği, İsrail'in yarışmaya katılıp katılamayacağı konusunda oylama yaptı.

Genel kurul toplantısında Gazze’de soykırım yapan İsrail'in yarışmadan men edilmesi istendi. Tüm tepkilere rağmen, Avrupa Yayın Birliği'nden İsrail'in sahnede yer almasına onay çıktı.

Toplantıda en sert itiraz TRT’den

Toplantıya damga vuran en sert itiraz TRT’den geldi. TRT heyeti, İsrail’in uzun süredir Filistin’de sivillere yönelik sistematik bir soykırım yürüttüğünü belirterek, "Bu salondaki herkes gibi biz de TRT olarak, onlarca yıldır devam eden bir zulme ve tüm dünyanın gözleri önünde yaşanan bir soykırıma tanıklık ediyoruz. Sözde ateşkesin başlamasından bu yana onlarca çocuk öldürüldü, yardımlar hâlâ Gazze'ye güvenli bir biçimde ulaşmıyor. 270'i aşkın gazeteci İsrail tarafından öldürüldü. TRT'nin tutumu nettir; İsrail kamu yayıncısı KAN’ın Yarışma’ya katılımı ne uygun ne de Yarışma'nın değerleriyle uyumludur ve bu nedenle katılımına izin verilmemelidir." açıklamasında bulundu.

Belçika, Slovenya, Hollanda, İspanya ve İrlanda yarışmadan çekildi

TRT’nin net tutumunun ardından Avrupa’da birçok yayıncı kuruluş sert açıklamalar yaptı. Belçika, Slovenya, Hollanda, İspanya ve İrlanda yarışmadan çekildiklerini duyurdu.

İrlanda RTE Gazze’de devam eden kitlesel ölümlerin sivillerin sistematik şekilde hedef alınmasının katılımı imkansız hale getirdiğini açıkladı.

Slovenya RTV yarışmayı yayınlamayacağını ilan etti.

Eurovision’un kurucu ülkelerinden İspanya, İsrail’in yarışmayı siyasi amaçlar için kullandığını belirterek yarışmaya katılmayacağını bildirdi.

İsrail kamu yayıncısı KAN temsilcisi söz aldığında ise TRT ve Cezayir temsilcileri protesto amacıyla salonu terk etti.

Almanya ve Avusturya ise İsrail’in yarışmada yer almasını destekleyen görüş açıkladı.

Rusya'da Snapchat'e erişim engeli getirildi

Rusya Federal Bilgi Teknolojileri ve Kitle İletişim Denetleme Kurumundan (Roskomnadzor) yapılan açıklamada, ekimden bu yana Snapchat'te yaşanan erişim sorunlarına ilişkin değerlendirmelere yer verildi.

Uygulama üzerinden suç işlendiği öne sürülen açıklamada, "Snapchat, ülkede terör faaliyetleri organize etmek ve yürütmek, failleri işe almak ve vatandaşlarımıza karşı dolandırıcılık ve diğer suçları işlemek için kullanılmaktadır." ifadesi kullanıldı.

Açıklamada, söz konusu gerekçeden dolayı uygulamaya erişim engeli getirildiği kaydedildi.

Roskomnadzor, aynı gerekçeden ötürü bugün FaceTime uygulamasına da erişim engeli getirirken, ülkede daha önce de Facebook, X, TikTok, YouTube ve Instagram gibi sosyal medya platformlarına da erişim engellenmişti

Avrupalıların yüzde 69'u ülkelerinin Rusya'ya karşı askeri olarak yetersiz olduğunu düşünüyor

Euronews'un aktardığına göre, kamuoyu yoklama şirketi Cluster17 tarafından yapılan ankete 9 AB ülkesinden toplam 9 bin 500'den fazla kişi katıldı.

Araştırma sonuçları, Avrupalıların yüzde 69'unun ülkelerinin Rusya'ya karşı askeri bir çatışmada yeterli savunma gücüne sahip olmadığını düşündüğünü ortaya çıkardı.

Sonuçlar, Ukrayna-Rusya savaşı sonrası Avrupa'da güvenlik algısının giderek daha fazla endişe odaklı hale geldiğini gösterdi.

Katılımcıların büyük bölümü, mevcut askeri kapasitenin olası bir Rus saldırısına karşı yeterli olmayacağı görüşünde birleşti.

Ülkeler bazında değerlendirildiğinde, ordusuna en fazla güven duyulan ülkenin Fransa olduğu görüldü. Buna rağmen Fransa'da dahi katılımcıların yalnızca yüzde 44'ü ülkesinin Rusya'ya karşı askeri olarak yeterli olduğunu ifade etti.

Güvenin en düşük olduğu ülkeler arasında ise Belçika, İtalya ve Portekiz yer aldı. Bu ülkelerde ankete katılanların yüzde 85 ila yüzde 87'si, ordularının Rusya'ya karşı koyamayacağını belirtti.

Anket, Avrupa kamuoyunda yalnızca askeri kapasiteye değil, aynı zamanda genel güvenlik ortamına dair ciddi bir kaygı bulunduğunu da ortaya koydu.

Katılımcıların yaklaşık yarısı, gelecek yıllarda Rusya ile doğrudan bir çatışma ihtimalini "yüksek" veya "çok yüksek" olarak değerlendirdi.

Bu güvensizliğin arkasında son yıllarda artan savunma harcamalarına rağmen orduların modernizasyonunun yavaş ilerlemesi, mühimmat stoklarındaki yetersizlikler ve NATO dışı senaryolara ilişkin belirsizliklerin etkili olduğu düşünülüyor. Ayrıca Avrupa'nın uzun yıllar boyunca savunma konusunda büyük ölçüde ABD'ye bağımlı bir güvenlik mimarisi üzerine inşa edilmiş olmasının da kamuoyundaki bu kırılgan algıyı beslediği değerlendiriliyor.

Yarım milyon uydu, uzay teleskoplarının tüm görüntülerini kirletebilir

Bilim insanları uzun süredir, giderek artan devasa uydu sayısının yeryüzünden görülen karanlık gökyüzünü tehdit ettiğini belirtiyordu. Ancak Nature dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bu sorunun uzay teleskopları için ne kadar ciddi olabileceğini ilk kez net verilerle ortaya koydu.

2019’dan bu yana alçak Dünya yörüngesindeki uydu sayısı hızla arttı ve 2.000’den 15.000’e fırladı. Bu uyduların çoğu, milyarder Elon Musk’a ait Starlink internet ağına ait. Ancak NASA Ames Araştırma Merkezi'nden Alejandro Borlaff'ın liderliğindeki araştırmaya göre, asıl tehlike henüz gelmedi. Düzenleyici kurumlara yapılan tüm mevcut planlar hayata geçerse, 2030'ların sonunda Dünya yörüngesinde 560 bin uydu olacak.

Borlaff, bunun uzay teleskopları için "çok ciddi bir tehdit" oluşturduğunu vurguladı.

Hubble dahil neredeyse tüm teleskoplar tehlikede

Araştırmacılar, bu yarım milyon uydu filosuyla dört farklı uzay teleskobunun nasıl etkileneceğini simüle etti:

Yüzde 96 etkilenme: NASA'nın SPHEREx teleskobu, Avrupa Uzay Ajansı'nın planlanan ARRAKIHS teleskobu ve Çin'in planlanan Xuntian teleskobunun çektiği görüntülerin yüzde 96'sı uydulardan yansıyan ışıktan etkilenecek.

Hubble: Daha dar bir görüş alanına sahip olduğu için daha az etkilense de, ünlü Hubble Uzay Teleskobu'nun görüntülerinin üçte biri kirlenecek.

Bu kirlilik, asteroit bulma gibi hayati bilimsel çalışmaları da etkileyecek. Borlaff, Dünya için potansiyel tehlike arz eden bir asteroit ile bir uydu çizgisinin birbirine tıpatıp benzeyeceğini ve hangisinin tehlikeli olduğunu ayırt etmenin neredeyse imkânsız hale geleceğini belirtti.

Ancak ünlü James Webb Teleskobu (JWST) etkilenmeyecek. Çünkü JWST, Dünya'dan 1.5 milyon kilometre uzakta, Lagrange 2 adı verilen sabit bir noktada görev yapıyor.

Uydular büyüyor, sorun büyüyor

Uydu sayısının artması yetmezmiş gibi, uyduların boyutları da büyüyor. Şu anda çıplak gözle, 100 metrekare büyüklüğündeki uydular "gökyüzünde görebileceğiniz en parlak yıldız kadar parlak" görünüyor. Ancak yapay zekanın (AI) veri ihtiyaçlarını karşılamak için 3 bin metrekare genişliğinde uydular inşa etme planları var. Borlaff, bu devlerin "bir gezegen kadar parlak" olabileceği uyarısını yapıyor.

Şu an için en basit çözüm daha az uydu fırlatmak olsa da, Starlink gibi uydu internet şirketleri arasındaki rekabet ve yapay zeka patlamasının artan veri ihtiyacı bunu pek olası kılmıyor. Bilim insanları, şirketlerin en azından teleskop operatörlerine uydularının konum, yön ve rengini bildirmelerini talep ediyor.